همشهری آنلاین- بهاره خسروی : یکی از روزنامه هایی پر سانسور دوران ناصرالدین شاه روزنامه دولت علیْه بود. بنا بر تعریف مهرشاد کاظمی، تهران‌پژوه، در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار روزنامه دولت علیه در تهران دو چاپ داشت؛ یکی اخبار کلی مملکت بود که بدون سانسور و بی‌کم و کاست به دست ناصرالدین‌شاه می‌رسید و او همه آن را مطالعه می‌کرد و چاپ دوم هم برای عموم مردم منتشر می‌شد و با توجه به جو فرهنگی و اجتماعی موجود، اجازه درج و انتشار هر خبری را نداشت.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
کاظمی دراین‌باره گریزی به سفرنامه مادام کارلا سرنا، بانوی جهانگرد ایتالیایی، می‌زند: «روزنامه دولت علیه ایران روزنامه‌ای کاملاً ابتکاری و نمونه است. انتشار آن از افتخارات و نتیجه افکار داهیانه سردبیر آن است و کاری است که انجام آن در ایران از هر جای دنیا سخت‌تر است، چون او در روزنامه‌اش نباید درباره بسیاری از موضوعات مطلب بنویسد؛ برای اینکه احساسات وزرای مختار کشورهای اروپایی مقیم تهران جریحه‌دار نشود، او نمی‌تواند درباره سیاست خارجی مطلب بنویسد. همچنین برای اینکه احساسات مسئولان کشوری جریحه‌دار نشود، نمی‌تواند درباره امور داخلی مطلب بنویسد. اما در عوض، او می‌تواند درباره سفر شاه به اطراف تهران، شکارهای اعلی‌حضرت، وضع مزاجی ماده شیر عزیزدردانه وی، مخصوصاً در موقع وضع حمل و صدها مطلب پوچ و بی‌معنی از این دست، هر چقدر که بخواهد، با شرح و تفصیل هرچه تمام‌تر، قلم‌فرسایی کند.»
اما قصه سانسور مطبوعات در دوران پهلوی اول با اجبار بیشتر پیش رفت و با قلع و قمع جراید با سلیقه و خواست حکومت همراه بود. به گفته این تهران‌پژوه، روزنامه‌ها و روزنامه‌نگاران زیادی که با خواست حکومت همسو نبودند و زاویه داشتند، توقیف یا سرکوب شدند به نحوی که در این دوره کمتر روزنامه‌ای را می‌توان سراغ گرفت که حداقل یک‌بار توقیف نشده باشد. در اوج این رفتار و به گواه اسناد، در عرض یک هفته، بیش از ۲۰ روزنامه توقیف شد و همه مدیران جراید مجبور شدند برای درج هر گونه مطلبی در آغاز از شهربانی اجازه دریافت کنند.
کاظمی در بخش دیگر صحبت‌هایش از ادعای ظاهری آزادی مطبوعات در دوره پهلوی دوم یاد می‌کند: «هر چند در اطلاعیه دولت پهلوی دوم در خصوص آزادی مطبوعات ادعا می‌شد که دولت آزادی مطبوعات را برابر قانون اساسی تضمین می‌کند و با تأکید بر درستی سیاست آزادی مطبوعات، تضمین می‌کند که در انجام وظایف قانونی کارکنان مطبوعات کشور هیچ‌گونه دخالت و اعمال نفوذ مستقیم و غیرمستقیمی از سوی دستگاه‌ها و مقامات دولت صورت نگیرد.» اما این اطلاعیه، ادعایی بیش نبود. مطبوعات در دوران پهلوی دوم، طی بازه زمانی طولانی سعی داشت اعمال رژیم را توجیه کند، همچنین در مطبوعات هیچ‌گاه از مخالفین و حوادث و جریانات واقعی سیاسی حتی اسمی برده نمی‌شد مگر زمانی که سخنان شاه علیه مخالفان منعکس می‌شد.»
نظر شما